Возможности современной лучевой диагностики саркоидоза (обзор литературы)
https://doi.org/10.36604/1998-5029-2021-82-146-157
Аннотация
Введение. Саркоидоз представляет значимую социальную и медицинскую проблему. Диагноз основывается на совместимости клинической картины, гистологических данных о гранулематозном воспалении, исключении альтернативных заболеваний и доказательствах системного поражения. Для саркоидоза не существует «золотого» диагностического стандарта.
Цель. Обзор последних мировых литературных данных о возможностях современной лучевой диагностики саркоидоза.
Материалы и методы. В обзоре обобщены данные литературных источников, опубликованных преимущественно за последние пять лет в PubMed и eLibrary. А также по необходимости были включены и более ранние публикации.
Результаты. В литературном обзоре рассмотрены современные методы медицинской визуализации, используемые для диагностики саркоидоза, позволяющие в некоторых случаях избежать биопсии. В первую очередь это рентгенологические методы. На сегодняшний день определяющую роль в диагностике и мониторировании саркоидоза играет мультиспиральная компьютерная томография высокого разрешения с трехмерной визуализацией, как метод с наибольшей чувствительностью. Применение магнитно-резонансной томографии и низкодозовой компьютерной томографии недостаточно изучено у пациентов с саркоидозом. Количественные методики компьютерной томографии и радиомика только частично были протестированы при саркоидозе.
Заключение. Визуализация саркоидоза – предмет большого количества публикаций, в которых дается подробное описание методик рентгенографии и компьютерной томографии. Тем не менее, несмотря на введение новых компьютеризированных инструментов для анализа визуализации грудной клетки, традиционные рентгенологические методики всё еще сохраняют важную роль, как в диагностической, так и в прогностической оценке изменений, характерных для саркоидоза.
Об авторе
Е. А. ИгнатьеваРоссия
Елена Александровна Игнатьева, аспирант лаборатории функциональных методов исследования дыхательной системы, врач-рентгенолог
675000, Россия, г. Благовещенск, ул. Калинина, 22
Список литературы
1. Te H.S., Perlman D.M., Shenoy C., Steinberger D.J., Cogswell R.J., Roukoz H., Peterson E.J., Zhang L., Allen T.L., Bhargava M. Clinical characteristics and organ system involvement in sarcoidosis: comparison of the University of Minnesota Cohort with other cohorts // BMC Pulm. Med. 2020. Vol.20. Article number: 155. https://doi.org/10.1186/s12890-020-01191-x
2. Ungprasert P., Ryu J.H., Matteson E.L. Clinical manifestations, diagnosis, and treatment of sarcoidosis // Mayo Clin. Proc. Innov. Qual. Outcomes. 2019. Vol.3, №3. P.358–375. https://doi.org/10.1016/j.mayocpiqo.2019.04.006
3. Judson M.A. Environmental risk factors for sarcoidosis // Front. Immunol. 2020. Vol.11. Article number: 1340. https://doi.org/10.3389/fimmu.2020.01340
4. Arkema E.V., Cozier Y.C. Epidemiology of sarcoidosis: current findings and future directions // Ther. Adv. Chronic Dis. 2018. Vol.9, №11. Р.227–240. https://doi.org/10.1177/2040622318790197
5. Ungprasert P., Carmona E.M., Utz J.P., Ryu J.H., Crowson C.S., Matteson E.L. Epidemiology of sarcoidosis 1946-2013: A population-based study // Mayo Clin. Proc. 2016. Vol.91, №2. P.183–188. https://doi.org/10.1016/j.mayocp.2015.10.024
6. Hattori T., Konno S., Shijubo N., Ohmichi M., Yamaguchi T., Nishimura M. Resolution rate of pulmonary sarcoidosis and its related factors in a Japanese population // Respirology. 2017. Vol.22, №8. Р.1604–1608. https://doi.org/10.1111/resp.13105
7. Beghè D., Dall'Asta L., Garavelli C., Pastorelli A.A., Muscarella M., Saccani G., Aiello M., Crisafulli E., Corradi M., Stacchini P., Chetta A., Bertorelli G. Sarcoidosis in an Italian province. Prevalence and environmental risk factors // PLoS One. 2017. Vol.12, №5. Article number: e0176859. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0176859
8. Визель А.А. Саркоидоз // Респираторная медицина: руководство: в 2-х т. Т.2 / под ред. А.Г.Чучалина. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2007. С.268–281.
9. Леншин А.В., Гребенник А.Г., Каракулова О.А. Рентгенологическая структурно-функциональная диагностика саркоидоза органов дыхания // Бюллетень физиологии и патологии дыхания. 2009. Вып.31. С.36–47.
10. Crouser E.D., Maier L.A, Wilson K.C., Bonham C.A., Morgenthau A.S., Patterson K.C., Abston E., Bernstein R.C., Blankstein R., Chen E.S., Culver D.A., Drake W., Drent M., Gerke A.K., Ghobrial M., Govender P., Hamzeh N., James W.E., Judson M.A., Kellermeyer L., Knight S., Koth L.L., Poletti V., Raman S.V., Tukey M.H., Westney G.E., Baughman R.P. Diagnosis and Detection of Sarcoidosis. An Official American Thoracic Society Clinical Practice Guideline // Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2020. Vol.8, №201. Р. 26–51. https://doi.org/10.1164/rccm.202002-0251ST
11. Визель А.А. Саркоидоз: этиология, клиника, диагностика и лечение // Казанский медицинский журнал. 2000. №1. С.66–74
12. Jain R., Yadav D., Puranik N., Guleria R., Jin J.O. Sarcoidosis: causes, diagnosis, clinical features, and treatments // J. Clin. Med. 2020. Vol.9, №4. Article number: 1081. https://doi.org/10.3390/jcm9041081
13. Саркоидоз. Клинические рекомендации. М., 2019. URL: https://www.spulmo.ru/download/2020_klin_rek_sarkoidoz_final.pdf
14. Lynch J.P. 3rd, Ma Y.L., Koss M.N., White E.S. Pulmonary sarcoidosis // Semin. Respir. Crit. Care Med. 2007. Vol.28, №1. Р.53–74. https://doi.org/10.1055/s-2007-970333
15. Nunes H., Uzunhan Y., Gille T., Lamberto C., Valeyre D., Brillet P.Y. Imaging of sarcoidosis of the airways and lung parenchyma and correlation with lung function // Eur. Respir. J. 2012. Vol.40, №3. Р.750–765. https://doi.org/10.1183/09031936.00025212
16. Herráez Ortega I., Alonso Orcajo N., López González L. El "cúmulo sarcoideo". Un nuevo signo en tomografía computarizada de tórax de alta resolución [The "sarcoid cluster sign". A new sign in high resolution chest CT] // Radiologia. 2009. Vol.51, Iss.5. P.495–499. https://doi.org/10.1016/j.rx.2009.05.003
17. Akira M., Kozuka T., Inoue Y., Sakatani M. Long-term follow-up CT scan evaluation in patients with pulmonary sarcoidosis // Chest. 2005. Vol.127, №1. Р. 185–191. https://doi.org/10.1378/chest.127.1.185
18. Терпигорев С.А., Сташук Г.А., Дуброва С.Э. Рентгенологическая семиотика саркоидоза // Клиническая медицина. 2008. Т.86, №12. С.13–18.
19. Dhagat P.K., Singh S., Jain M., Singh S.N., Sharma R.K. Thoracic sarcoidosis: Imaging with high resolution computed tomography // J. Clin. Diagn. Res. 2017. Vol.11, №2. Р.15–18. https://doi.org/10.7860/JCDR/2017/24165.9459
20. Gaeta M., Blandino A., Scribano E., Minutoli F., Volta S., Pandolfo I. Computed tomography halo sign in pulmonary nodules: frequency and diagnostic value // J. Thorac. Imaging. 1999. Vol.14, №2. P.109–113. https://doi.org/10.1097/00005382-199904000-00008
21. Леншин А.В., Ильин А.В., Перельман Ю.М. Полостные формы торакального саркоидоза (обзор литературы, клинико-рентгенологические наблюдения) // Пульмонология. 2020. T.30, №6. C.831–841. https://doi.org/10.18093/0869-0189-2020-30-6-831-841
22. Hours S., Nunes H., Kambouchner M., Uzunhan Y., Brauner M.W., Valeyre D., Brillet P.Y. Pulmonary cavitary sarcoidosis: clinico-radiologic characteristics and natural history of a rare form of sarcoidosis // Medicine (Baltimore). 2008. Vol.87, №3. Р.142–151. https://doi.org/10.1097/MD.0b013e3181775a73
23. Амосов И.В., Сперанская А.А., Баранова О.П., Яковлева Н.С. Лучевая диагностика фиброзирующего саркоидоза органов дыхания // REJR. 2019. Т.9, №4. С.56–67. https://doi.org/10.21569/2222-7415-2019-9-4-56-67
24. Abehsera M., Valeyre D., Grenier P., Jaillet H., Battesti J.P., Brauner M.W. Sarcoidosis with pulmonary fibrosis: CT patterns and correlation with pulmonary function // Am. J. Roentgenol. 2000. Vol.174, №6. Р.1751–1757. https://doi.org/10.2214/ajr.174.6.1741751
25. Леншин А.В., Перельман Ю.М., Ильин А.В., Игнатьева Е.А. Новые возможности компьютерной томографии в диагностике поражения плевры при саркоидозе // Бюллетень физиологии и патологии дыхания. 2020. Вып.7. C.17–28. https://doi.org/10.36604/1998-5029-2020-77-17-28
26. Jha O., Nair V., Talwar D. Hemorrhagic sarcoid pleural effusion: A rare entity // Lung India. 2016. Vol.33, №5. Р.532–536. https://doi.org/10.4103/0970-2113.188975
27. Rodríguez-Núñez N., Rábade C., Valdés L. Derrame pleural sarcoideo [Sarcoid pleural effusion] // Med. Clin. (Barc). 2014. Vol.143, №11. Р.502–507 (in Spanish). https://doi.org/10.1016/j.medcli.2013.11.031
28. Ziora D., Jastrzębski D., Labus Ł. Postępy w diagnostyce sarkoidozy płuc [Advances in diagnosis of pulmonary sarcoidosis] // Pneumonol. Alergol. Pol. 2012. Vol.80, №4. Р.355–364 (in Polish).
29. Guidry C., Fricke R.G., Ram R., Pandey T., Jambhekar K. Imaging of sarcoidosis: A contemporary review // Radiol. Clin. North Am. 2016. Vol.54, №3. Р.519–534. https://doi.org/10.1016/j.rcl.2015.12.009
30. Herth F.J.F., Kirby M., Sieren J., Herth J., Schirm J., Wood S., Schuhmann M. The Modern Art of Reading Computed Tomography Images of the Lungs: Quantitative CT // Respiration. 2018. Vol.95, №3. P.8–17. https://doi.org/10.1159/000480435
31. Ostridge K., Williams N.P., Kim V., Harden S., Bourne S., Clarke S.C., Aris E., Mesia-Vela S., Devaster J.M., Tuck A., Williams A., Wootton S., Staples K.J., Wilkinson T.M.A. Relationship of CT-quantified emphysema, small airways disease and bronchial wall dimensions with physiological, inflammatory and infective measures in COPD // Respir. Res. 2018. Vol.1, №19. Article number: 31. https://doi.org/10.1186/s12931-018-0734-y
32. Matsuoka S., Yamashiro T., Washko G.R., Kurihara Y., Nakajima Y., Hatabu H. Quantitative CT assessment of chronic obstructive pulmonary disease // Radiographics. 2010. Vol.30. Р.55–66. doi: 10.1148/rg.301095110
33. Bhatt S.P. Imaging Small Airway Disease: Probabilities and Possibilities // Ann. Am. Thorac. Soc. 2019. Vol.16, №8. Р.975–977. https://doi.org/10.1513/AnnalsATS.201903-231ED
34. Ильин А.В., Леншин А.В., Одиреев А.Н., Перельман Ю.М. Новый метод лучевой диагностики нарушений вентиляционной функции легких посредством мультиспиральной компьютерной томографии // Бюллетень физиологии и патологии дыхания. 2013. Вып.47. С.41–47.
35. Nishino M., Washko G.R., Hatabu H. Volumetric expiratory HRCT of the lung: clinical applications // Thorac. Surg. Clin. 2010. Vol.20, №1. P.121–127. https://doi.org/10.1016/j.thorsurg.2009.12.009
36. Erdal B.S., Crouser E.D., Yildiz V., King M.A., Patterson A.T., Knopp M.V., Clymer B.D. Quantitative computerized two-point correlation analysis of lung CT scans correlates with pulmonary function in pulmonary sarcoidosis // Chest. 2012. Vol.42, №6. P.1589–1597. https://doi.org/10.1378/chest.11-2027
37. Walsh S.L., Wells A.U., Sverzellati N., Keir G.J., Calandriello L., Antoniou K.M., Copley S.J., Devaraj A., Maher T.M., Renzoni E., Nicholson A.G., Hansell D.M. An integrated clinicoradiological staging system for pulmonary sarcoidosis: a case-cohort study // Lancet Respir. Med. 2014. Vol.2, №2. Р.123–130. https://doi.org/10.1016/S2213-2600(13)70276-5
38. Urbankowski T., Opoka L., Wojtan P., Krenke R. Assessment of lung involvement in sarcoidosis - the use of an open-source software to quantify data from computed tomography // Sarcoidosis Vasc. Diffuse Lung Dis. 2017. Vol.34, №4. Р.315–325. https://doi.org/10.36141/svdld.v34i4.6708
39. Ryan S.M., Fingerlin T.E., Mroz M., Barkes B., Hamzeh N., Maier L.A., Carlson N.E. Radiomic measures from chest high-resolution computed tomography associated with lung function in sarcoidosis // Eur. Respir. J. 2019. Vol.54, №2. Article number: 1900371. https://doi.org/10.1183/13993003.00371-2019
40. Ley S., Fidler L., Schenk H., Durand M., Marras T., Paul N., Shapera S., Mittoo S. Low dose computed tomography of the lung for detection and grading of interstitial lung disease: A systematic simulation study // Pulmonology. 2021. Vol.27, №1. Р.14–25. https://doi.org/10.1016/j.pulmoe.2020.06.004
41. Calandriello L., D'Abronzo R., Pasciuto G., Cicchetti G., Del Ciello A., Farchione A., Strappa C., Manfredi R., Larici A.R. Novelties in imaging of thoracic sarcoidosis // J. Clin. Med. 2021. Vol.10, №11. Article number: 2222. https://doi.org/10.3390/jcm10112222
42. Hata A., Yanagawa M., Honda O., Miyata T., Tomiyama N. Ultra-low-dose chest computed tomography for interstitial lung disease using model-based iterative reconstruction with or without the lung setting // Medicine (Baltimore). 2019. Vol.98, №22. Article number: e15936. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000015936
43. Lonzetti L., Zanon M., Pacini G.S., Altmayer S., Martins de Oliveira D., Rubin A.S., Gazzoni F.F., Barros M.C., Hochhegger B. Magnetic resonance imaging of interstitial lung diseases: A state-of-the-art review // Respir. Med. 2019. Vol.155. Р.79–85. https://doi.org/10.1016/j.rmed.2019.07.006
44. Romei C., Turturici L., Tavanti L., Miedema J., Fiorini S., Marletta M., Wielopolski P., Tiddens H., Falaschi F., Ciet P. The use of chest magnetic resonance imaging in interstitial lung disease: a systematic review // Eur. Respir. Rev. 2018. Vol.27, №150. Article number: 180062. https://doi.org/10.1183/16000617.0062-2018
45. Chung J.H., Little B.P., Forssen A.V., Yong J., Nambu A., Kazlouski D., Puderbach M., Biederer J., Lynch D.A. Proton MRI in the evaluation of pulmonary sarcoidosis: comparison to chest CT // Eur. J. Radiol. 2013. Vol.82, №12. Р.2378–2385. https://doi.org/10.1016/j.ejrad.2013.08.019
46. Brady D., Lavelle L.P., McEvoy S.H., Murphy D.J., Gallagher A., Gibney B., Butler M.W., Shortt F., McMullan M., Fabre A., Lynch D.A., Abbara S., Donnelly S.C., Dodd J.D. Assessing fibrosis in pulmonary sarcoidosis: late-enhanced MRI compared to anatomic HRCT imaging // QJM. 2016. Vol.109, №4. P.257–264. https://doi.org/10.1093/qjmed/hcv200
47. Gorkem S.B., Köse S., Lee E.Y., Doğanay S., Coskun A.S., Köse M. Thoracic MRI evaluation of sarcoidosis in children // Pediatr. Pulmonol. 2017. Vol.52, №4. Р.494–499. https://doi.org/10.1002/ppul.23614
48. Чучалин А.Г., Визель А.А., Илькович М.М., Авдеев С.Н., Амиров Н.Б., Баранова О.П., Борисов С.Е., Визель И.Ю., Ловачева О.В., Овсянников Н.В., Петров Д.В., Романов В.В., Самсонова М.В., Соловьева И.П., Степанян И.Э., Тюрин И.Е., Черняев А.Л., Шмелев Е.И., Шмелева Н.М. Диагностика и лечение саркоидоза: резюме федеральных согласительных клинических рекомендаций (Часть II. Диагностика, лечение, прогноз) // Вестник современной клинической медицины. 2014. Т.7, №5. С.73–81. https://doi.org/10.20969/vskm.2014.7(5).73-81
49. Barahona Z.D. Cuándo solicitar PET/CT en la evaluación de sarcoidosis? [When should a PET/CT be requested in sarcoidosis?] // Rev. Med. Chil. 2019. Vol.147, №10. Р.1308–1314 (in Spanish). https://doi.org/10.4067/s0034-98872019001001308
Рецензия
Для цитирования:
Игнатьева Е.А. Возможности современной лучевой диагностики саркоидоза (обзор литературы). Бюллетень физиологии и патологии дыхания. 2021;(82):146-157. https://doi.org/10.36604/1998-5029-2021-82-146-157
For citation:
Ignat’eva E.A. Resources of modern radiation diagnostics of sarcoidosis (review). Bulletin Physiology and Pathology of Respiration. 2021;(82):146-157. (In Russ.) https://doi.org/10.36604/1998-5029-2021-82-146-157